Plater Stanisław, kryptonim S. P. Urodził się w maju 1784 r. w Daugieliszkach w powiecie święciańskim, na Litwie. Ojciec jego Kazimierz Konstanty był ostatnim podkanclerzem litewskim. Matka Izabela z Borchów, starannie wykształcona, wywierała duży wpływ na kulturę Inflant, była uważana za pierwszą w Polsce redaktorkę pisma dla dzieci, gdyż w latach 1789-92 wydawała w Warszawie tygodnik „Przyjaciel Dzieci”. Miał 4 siostry, które zmarły w dzieciństwie i 6 braci.

W 1812 roku wstąpił do wojska polskiego i odbył kampanię rosyjską. W 1813 roku przebywał w Niemczech, a w marcu awansował na kapitana i został adiutantem gen. Wincentego Krasińskiego, pod którego dowództwem powrócił do kraju w sierpniu 1814 r. Początkowo służył w wojsku polskim w stopniu kapitana w Kwatermistrzostwie Generalnym powstającej armii Królestwa Polskiego, Dnia 2 marca 1818 roku otrzymał dymisję.

Przybył do Wielkopolski i ożenił się z Antoniną z Gajewskich (1790-1866). Osiadł we Wroniawach k. Wolsztyna i w Prochach k. Wielichowa, które wniosła mu w posagu żona. St. Plater rozpoczął wówczas działalność naukową w zakresie geografii i historii. Wydał „Geografię wschodniej części Europy…” (1825 r.) obejmującą faktycznie Polskę w najdalszych historycznych granicach. Opracowanie to kładło szczególny nacisk na opisy statystyczne, zwłaszcza dane demograficzne. Uzupełnieniem jego był „Atlas statystyczny Polski i krajów okolicznych” (1827 r.). W latach 1827 i 1828 wydał dwa atlasy historyczne: „Atlas historyczny Polski” oraz „Atlas wojen w Polsce w XVII i XVIII w.” Pierwszy z nich jest jednym z najwcześniejszych polskich atlasów historycznych i pierwszym traktującym o dziejach militarnych, ograniczonym do XVII, XVIII i pocz. XIX, ale opracowanym w sposób nowatorski, zaopatrzony w teksty objaśniające. Drugi wyróżnia się pięknymi planami miast i twierdz. Ponadto Stanisław Plater opracował 12 map historycznych, które pozostały w rękopisach. Jedna z nich stanowiła uzupełnienie atlasu działań wojennych, pozostałe 11 natomiast to mapy politycznych dziejów Polski od XI do początku XIX w. Nie w pełni ukończone miały zapewne wejść w skład nowego, nie zrealizowanego atlasu. S. Plater był autorem dwutomowej „Encyklopedii małej polskiej” (Leszno 1841-47).

Interesował się również teatrem; sam występował w przedstawieniach amatorskich i miał opinię dobrego aktora. Opublikował „Wybór dzieł dramatycznych Augusta Kotzebue” (1826), ponadto wydał „Listy króla Jan III do Maryi Kazimiry, pisanych podczas wyprawy wiedeńskiej” (Paryż 1826, po niemiecku Heilbronn 1827) oraz „Les polonais au Tribunal de l'Europe” (Paryż 1831). Wiele artykułów opublikował w wychodzącym w Lesznie „Przyjacielu Ludu”. W roku 1827 został wybrany na członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie.

Zmarł 8 maja 1851 roku we Wroniawach.

Ożeniony z Antoniną, córka Adama Gajewskiego, dziedzica Wolsztyna, stał się protoplastą wielkopolskiego odgałęzienia Platerów. Miał dzieci: Stanisława (1822-1890), Adama Kazimierza (1824-1878), posła na sejm poznański oraz Laurę (1826-1856), żonę Kazimierza Wodzickiego, ornitologa.

Film biograficzny o Stanisławie Platerze.

Spis dzieł wydanych przez Stanisława Platera:

– 1825 r – „Geografia wschodniej części Europy, czyli opis krajów przez narody Słowiańskie zamieszkanych”, miejsce wydania Wrocław,

– 1826 r :

– „Atlas historyczny Polski” – miejsce wydania Poznań.

– „Wybór dzieł dramatycznych Augusta Kotzebue z niemieckiego tłumaczony” – miejsce wydania Warszawa.

– tłumaczenie na język francuzki – „Listy króla Jana III do Maryi Kazimiery, pisanych podczas wyprawy wiedeńskiej” miejsce wydania Paryż,

– 1827 r :

– „Atlas historyczny Polski” miejsce wydania Poznań, recenzent Joachim Lelewel,

– „Atlas statystyczny Polski i krajów okolicznych”. Mapa Polski i krajów okolicznych ze szczególnym wykazem miast utwierdzonych, kanałów i dróg bitych czyli kamiennych.

1 – Ważniejsze miejscowości oraz granice polityczne i administracyjne.

2 – Fabryki sukna, płótna, huty szkła, garbarnie, papiernie, kopalnie soli.

3 – Drukarnie z uwzględnieniem języków.

4 – Szkoły z uwzględnieniem języków.

5 – Wyznania.

Wydane Językowa i wyznaniowa mapa Słowiańszczyzny.

– 1828 r :

– „Atlas wojen w Polsce w XVII i XVIII w. Miejsce wydania Poznań.

– tablica I – Plan fort Częstochowa, Brześć, Zamość.

– tablica II min Plan Krakowa, Warszawy, Wilna, Lwowa, Kamieńca

Podolskiego.

– 1831 r :

– broszura „Les Polonais au tribunal de l`Europe”, wydana w Paryżu.

– 1841- 1847 „Mała encyklopedia polska” miejsce wydania Leszno.

Opracowano na podstawie:

Bolesław Olszewicz „Kartografia Polska XIX wieku”, Warszawa 1998.